«اقامتگاه هر شخص عبارت از محلی است که شخص در آنجا سکونت داشته و مرکز مهم امور او نیز در آنجا باشد ..».(۱)
هرکس باید بتواند، آزادنه و بدون کسب اجازه قبلی، اقامتگاه خود را انتخاب کند و یا آنرا تغییر دهد. انتخاب محل اقامت، یکی از حقوق و آزادی های فردی است تا انسان بتواند مناسب ترین محل را با ابتکار خود برگزیند و از مواهب و امتیازات آن در حدود قانون برخوردار باشد.
دین مقدس اسلام، ضوابط اقامت را بر اساس آزادی و انتخاب فرد در حدود مصالح جامعه بنا نهاده است:
در باره آزادی اقامت، پیامبر گرامی اسلام (ص) می فرماید : «زمین، زمبن خدا و بندگان، بندگان خدایند. هرجا نیکی به تو رسید اقامت گزین».(۲)
در مورد آزادی مهاجرت، خداوند، به منظور رهایی افراد از ظلم حاکم، امر به مهاجرت می نماید و می فرماید : «کسانی که ایمان آورده و هجرت نمودند و در راه خدا جهاد کردند، و آنها که پناه دادند و یاری کردند، مؤمنان حقیقی اند، برای آنها آمرزش و روزی شایسته است». (3)
البته، اسلام برای آزادی اقامت حدودی را مقرر داشته است؛ همچنانکه اگر افرادی با خدا و رسول او به جنگ بر خیزند و در زمین سعی در فساد کنند به شدیدترین مجازات ها، از جمله نفی بلد و تبعید محکوم می شوند.)
در اسناد بین المللی، بند ۲ ماده ۱۳ اعلامیه جهانی حقوق بشر، آزادی اقامت را مورد تاکید قرار داده و بندهای ۲ و ۴ ماده ۱۲ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی تلویحا آنرا تنفیذ نموده است. همچنین، بند ۱ ماده ۸ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر حق برخورداری افراد از احترام به محل خود را یادآور شده است.
در حقوق داخلی نیز، اصل سی و سوم قانون اساسی مقرر می دارد: «هیچکس را نمی توان از محل اقامت خود تبعید کرد یا از اقامت در محل مورد علاقه اش ممنوع یا به اقامت در محلی مجبور ساخت، مگر در مواردی که قانون مقرر می دارد».
به طوری که ملاحظه می شود اصل بر آزادی اقامت است. بدین ترتیب، مردم و دولت موظفند این آزادی را مورد احترام قرار دهند. اما بر این آزادی پاره ای از محدودیت های قانونی وارد است:
۱- در حقوق خانوادگی، اقامتگاه زن شوهردار همان اقامتگاه شوهر) و اقامتگاه محجورین همان اقامتگاه ولی یا قیم آنهاست.(۳)
۲- اقامتگاه کارکنان و مأموران کشوری، قضائی و لشکری محل مأموریت آنهاست. (۴)
3-براساس ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی: «دادگاه می تواند کسی را که به علت ارتکاب جرم عمدی به تعزیر یا مجازات بازدارنده محکوم کرده است، به عنوان تتمیم حکم تعزیری یا بازدارنده … از اقامت در نقطه یا نقاط معین ممنوع یا به اقامت در محل معین مجبور نماید».
١. ماده ۱۰۰۲ قانون مدنی. ۲ – البلاد بلاد الله واليباد عباد الله حيثما أصبت خيرا نايم (نهج الفصاحه / ش ۱۱۱۶، ص ۲۲۳) ٣- والذين آمنوا و هاجروا و جاهدوا في سبيل الله والذين آوا و نصروا أولئك هم المؤمنون حقا لهم | مغفرة و رژ گریم (انفال / ۷۵).
ا- المأجزاء الذين يحاربون الله و رسوله و يشعون في الأرض فسادا أن يقتلوا أو يصلبوا أو ثقطع أيديهم وأرجلهم من خلال أو ينفوا من الأرض ذالك لهم خزي في الدنيا ولهم في الآخرة عذاب عظيم (مائده/۳۲) به ماده ۱۰ . ۵ قانون مدنی. ۳ ماده ۱۰۰۶ همان قانون.
مواد ۱۰۰۷ و ۱۰۰۸ همان قانون.
دیدگاهتان را بنویسید