حقوق بین الملل مرتبت بسیار بالایی را برای آزادی عقیده قائل است و در اسناد و منابع آن موضوع داشتن عقیده و برخورداری از همه امکانات ابراز عقیده به نحو اسلوبی ارائه شده که در عین حال نکات قابل طرحی را به همراه آورده است.
الف : در اعلامیه جهانی حقوق بشر
۳۱۲. ماده ۱۸ اعلامیه جهانی حقوق بشر اعلام میدارد : «هرکس حق دارد از آزادی فكر، وجدان و مذهب بهره مند شود. این حق متضمن آزادی تغییر مذهب یا عقیده و همچنین متضمن اظهار عقیده و ایمان و نیز شامل آزادی تعلیمات مذهبی و اجرای مراسم دینی می باشد. هرکس می تواند از این حقوق منفردا یا مجتمع به طور خصوصی و عمومی برخوردار باشد».
به هنگام بررسی ماده مذکور، قید اصل «آزادی تغییر مذهب و عقیده» به پیشنهاد نماینده لبنان به این ماده اضافه شد، به دلیل آنکه وضعیت کشورش به ترتیبی است که عده زیادی از افراد تحت تعقیب دیگر کشورها، به جرم داشتن عقیده ای خاص یا تغییر عقیده، به آن کشور پناهنده شده اند. (۲)
قید مذکور عکس العمل شدید کشورهای اسلامی خصوصا عربستان سعودی را به همراه داشت که نمایندگان عراق و سوریه نیز از آن پشتیبانی نمودند. نماینده عربستان سعودی در این خصوص، سوء استفاده میسیونرهای مذهبی در کشورهای اسلامی را یادآور شد که به بهانه تبلیغ به نفع مسیحیت در امور سیاسی کشورهای اسلامی مداخله و زمینه را برای سلطه اقتصادی و سیاسی بر این کشورها فراهم می کنند.)
نماینده مصر نیز، به سهم خود، در اعتراض به نماینده لبنان، چنین اظهار داشت: بسیار اتفاق می افتد که تغییر عقیده مذهبی افراد تحت تأثير نفوذ خارجیان و در جهت اهداف ناموجه صورت می گیرد». نگرانی نماینده مصر بیشتر از آن جهت بود که آزادی تغییر مذهب و عقیده مندرج در اعلامیه ناخواسته دخالت برخی نمایندگی های شناخته شده غربی را که با هدف تغییر مذهب اهالی مشرق زمین حضور پیدا کرده اند، زمینه سازی می کند. (3)
بالأخره، پیشنهاد عربستان سعودی با ۱۲ رأی موافق و ۸ رأی ممتنع در مقابل ۲۲ رأى مخالف رد شد. (۴)
ب: در میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی ۳۱۳. بر اساس ماده ۱۸ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی
«۱ – هرکس حق آزادی فکر، وجدان و مذهب دارد. این حق شامل آزادی داشتن یا نداشتن قبول یک مذهب یا معتقدات به انتخاب خود، همچنین آزادی ابراز مذهب یا معتقدات خود، خواه به طور فردی با جمعی، خواه به طور علنی یا در خفا، در عبادت و اجرای آداب و اعمال و تعلیمات مذهبی می باشد.
۲- هیچکس نباید مورد اکراهی واقع شود که به آزادی او در داشتن یا قبول یک مذهب یا معتقدات به انتخاب خودش لطمه وارد آورد.
۳- آزادی ابراز مذهب یا اعتقادات را نمی توان تابع محدودیت هایی نمود، مگر آنچه منحصرة بموجب قانون پیش بینی شده و برای حمایت از امنیت، نظم، سلامت یا اخلاق عمومی یا حقوق و آزادی های اساسی دیگران ضرورت داشته باشد. |
۴- دولت های طرف این میثاق متعهد می شوند که آزادی والدین و برحسب مورد سرپرستان قانونی کودکان را در تأمین آموزش مذهبی و اخلاقی کودکان مطابق معتقدات خودشان محترم بشمارند».
با ملاحظه ماده مذکور، مشاهده می شود که رد پیشنهاد کشورهای اسلامی در مورد ممنوعیت تغییر مذهب که آنرا می توان ناشی از وفاداری به قاعده «منع ارتداد» در اندیشه اسلامی دانست، به هر حال بی نتیجه نبوده است؛ زیرا هنگام بحث در مورد ماده مذکور، نمایندگان عربستان سعودی و مصر پیشنهاد اصلاح عبارت «آزادی تغییر مذهب» را دادند که با پیشنهاد نماینده برزیل عبارت «آزادی داشتن یا قبول یک مذهب یا معتقدات به انتخاب خود» مندرج در بند ۱ این ماده جایگزین عبارت «آزادی تغییر عقیده» مذكور در ماده ۱۸ اعلامیه گردید تا بدین وسیله، نوعی مصالحه در جهت تأمین رضایت کشورهای عربی و اسلامی به عمل آید.(1)
علاوه بر آن، در بند 3 ماده ۱۸ میثاق، محدودیت آزادی ابراز مذهب یا معتقدات بخاطر «حمایت از امنیت، نظم، سلامت یا اخلاق عمومی یا حقوق و آزادی های اساسی دیگران» دست کشورهای اسلامی را نسبت به مخالفت با «آزادی تغییر مذهب» بنا بر این ملاحظات باز می گذارد.
ج: در اعلامیه امحاء تمامی اشکال نابردباری و تبعیض مذهبی
۳۱۴. اعلامیه امحاء تمامی اشکال نابردباری و تبعیض مذهبی سند خاص حمایت از آزادی عقیده می باشد که طی قطعنامه شماره ۲۶
/ ۵۵ در تاریخ ۲۵ نوامبر ۱۹۸۱| به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسیده است.
در مقدمه این اعلامیه ۸ ماده ای که اتکاء آن به مفاد اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی مورد اشاره قرار گرفته، به موضوع دین به عنوان عامل اساسی شناخت زندگی، صلح و عدالت عطف توجه شده است.
مفاد این اعلامیه بر حق آزادی دین، وجدان و فکر (ماده ۱)، منع تبعیض و نابردباری مذهبی (مواد ۲ و ۳) و پیشگیری از آن (ماده ۴)، آزادی آموزش دینی (ماده ۵) و برخورداری از امکانات لازم برای عبادت و انجام مراسم دینی (ماده ۶) با رعایت ضوابط مربوط به تأمین آرامش، نظم، بهداشت، اخلاق و حقوق و آزادی های دیگران، مورد تأکید قرار گرفته است.
l’homme, Wamy, Louvain 1964, p 117; in : Sami a. aldeeb Abu-Aahlieh : Les musulmans face aux droits de l’homme, religion & droit & politique, Bokhum : Winkler 1994, p 103.
ا. میسیونر (Missionnaire) به معنای عضو هیات مذهبی و مبلغ دین مسیحی است.
2 – AG, 3ème commissin, vol 2, 127ème séance, pp 402-403 & 391-392, in : Sami A. Aldoob Abu-Sahlieh, ibid.
.913 م 1948 ,180 ,
A6 , 38me session , geance paeniere – 3
- AG3/ 247/ Rov 1, 1948.
دیدگاهتان را بنویسید