همانگونه که قبلا اشاره شد، اصل آزادی عقیده در اسلام متکی بر ایمان قلبی است که با هیچگونه جبر و فشاری سازگاری ندارد. با وجود این وسعت نظر، اسلام به مسلمانان اجازه ترک دین خود را که اصطلاح «ارتداد» نامیده می شود، نداده است.
یک : نظام حقوقی ارتداد در اسلام ۳۱۰. ارتداد که در قرآن مجید شدیدا مورد سرزنش قرار گرفته، در نگرشهای فقهی نیز، برای آن، نظام حقوقی ویژه تأسیس و مجازاتهای سختی نیز مقرر شده است.
١- منابع حقوقی ارتداد : در قرآن مجید کرارا از افراد مرتد تحت عناوین فریفته شیطان، (۲) زیانکار،(۳) کافر، (۴) و نظایر آن یاد شده و من جمله در هشداری به مؤمنان آمده است : «هرکس از شما مرتد شود و از دینش باز گردد و در آن حال بمیرد کافر مرده است و تمام اعمالش در دنیا به هدر می رود و در آخرت نیز از اصحاب جاودانه جهنم خواهد بود».(۵) نکته جالب توجه آن است که در هیچیک از آیات قرآنی مربوط به ارتداد، مجازات دنیوی مقرر نشده است؛ اما در سنت نبوی (ص) و ائمه معصومین (ع) و همچنین در نزد فقهای اسلامی، هم مجازات های سخت مقرر و هم آثار حقوقی خاصی بر آن مترتب شده است. (۶)
۲ – انواع ارتداد : فقهای اماميه نوعا افراد مرتد را به فطری و ملی تقسیم کرده اند :
– مرتد فطری کسی است که مسلمان متولد شود ولی کافر شود.
– مرتد ملی کسی است که ابتدا کافر بوده و مسلمان شده و بعد از آن مجددا کافر شود.(۱)
٣ – اثبات ارتداد : به نظر امام خمینی (ره) ارتداد با شهادت دو مرد عادل و یا دو بار اقرار فرد ثابت می شود. در این مورد، شهادت زنان به طور مستقل و یا همراه با شهادت مرد اثبات کننده ارتداد نمی باشد. برای صدور حکم ارتداد، متهم باید بالغ، عاقل، مختار و قاصد باشد. (۲) این حکم در باره کودک حتى مميز، مجنون دائمی و اداری و مکره اجراء نمی شود. همچنین کسی که سهوا یا غفلت، بدون قصد یا با شوخی، یا در حال اغماء یا در حال خشم و غضب، مرتکب بیان مطالب کفرآلود شود، مشمول این حکم نخواهد بود. در این خصوص، چنانچه از فردی حرکت و عملی که موجب ارتداد است سربزند و ادعا کند که مجبورش کرده اند و یا اینکه قصد نداشته و از زبانش پریده است، حرفش پذیرفته می شود. علاوه بر این، حتی اگر با بینه و دلیل ارتکاب عملی که ناشی از ارتداد او باشد، ثابت شود و متهم ادعای اکراه و اجبار در این مورد بنماید، ادعای او پذیرفته می شود و حکم بر مسلمان بودنش داده خواهد شد. (3)
۴- مجازات ارتداد : حقوق اسلامی در مورد مجازات مرتد فطری و مرتد ملی زن و مرد قائل به تفکیک شده است:
۔ اگر مرتد فطری مرد باشد، اولا، توبه او قبول نمی شود؛ ثانیا، کشته می شود؛ ثالثا، همسرش به او حرام می گردد که باید عده وفات نگهدارد و رابعا، در همان زمان حیات، اموال او پس از ادای دیون، بین وراث تقسیم می شود.(۴)
– در مورد مرتد ملی چنانچه متهم ظرف سه روز توبه کند از مجازات معاف می گردد و پس از انقضای آن در روز چهارم محکوم به مرگ خواهد بود که در این صورت حرمت زن و تقسیم اموال بین ورثه در مورد وی جاری خواهد شد. (۵)۔ اگر مرتد، اعم از فطری یا ملی، زن باشد، کشته نمی شود؛ بلکه به حبس دائم همراه با اعمال شاقه محکوم می گردد و همسرش بر او حرام می شود که باید عده نگهدارد و اگر توبه کند از زندان خلاص می شود که در این حالت، چنانچه در مدت عده باشد، نیازی به عقد مجدد ندارد و چنانچه پس از انقضای مدت عده باشد، نکاح مجدد لازم خواهد بود
ا- لأ ينهيم الذين لم يقاتلوكم في الدين ولم يخرجوكم من دياركم أن تبروهم و ثقطؤا إليهم إن الله يجب المقيطين (ممتحنه / ۸). ۲ – إن الذين ارتدوا على أدبارهم من غير ما تبين لهم الهدى الشيطان ممول لهم و آملي لهم (محمد / ۲۵). ٣- و لا ترتدوا على أدباركم فتنقلبوا خاسرین (مائده / ۲۱). ۴- يا أيها الذين آمنوا إن تطيعوا فريقا من الذين اوتو الكتاب يدوم بعد ایمانكم كأنيرين (آل عمران / ۱۰۰). ۵- و من يريد منكم عن دينه مث و هو كافر فاؤلیگ حبطت أعمالهم في الدنيا والأخرة و اؤلک
جاب النار هم فيها خالدو (بقره / ۲۱۷). ۶- شیخ محمد بن الحسن الحر العاملي: وسائل الشیعه، کتابفروشی اسلامیه، چاپ هفتم، تهران ۱۳۶۷، ج ۱، ابواب الحدالمرتد، صص ۵۴۴-۵۷۰
١۔ محقق حلی: شرایع الاسلام، ترجمه ابوالقاسم احمد یزدی، به کوشش محمدتقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران ۱۰۹۸ / ۴ ، چاپ ۱۳۶۰، ج ۴، صص ۱۸۹۳ به بعد. ۲ – امام خمینی: تحریرالوسیله، منشورات مكتبة الاعتماد، الطبعة الرابعه، تهران ۱۴۰۳ ه.ق، ج ۲، ص
.۴۴۶
۳- همان، ص ۴۴۵. | ۴- حر عاملی، پیشین، الباب ۱ من ابواب حدالمرتد، مسأله ۲ ص ۵۴۴. ۵ – امام خمینی، پیشین، ص ۴۴۵.
دیدگاهتان را بنویسید