یکی از اوصاف بارز و عالی بشری فکر و اندیشه است که با فعل و انفعال دائم در اندرون انسان، به وی حیات معنوی می بخشد و او را از دیگر جنبندگان متمایز می سازد.
هر چند که افراد آدمی، با استقلال و تنهایی خود، بدون ارتباط با دیگران، قادر به فعالیت فکری هستند؛ اما اجتماعی بودن انسان آنچنان رابطه ای را بوجود می آورد که در آن، تبادل و تأثیر و تأثر متقابل امری اجتناب ناپذیر و زمینه ساز فضایی از نزدیکی و دوری، دوستی و دشمنی، صلح و جنگ و وفاق و نفاق فردی و اجتماعی می شود.
بنابراین، از آنجا که بکارانداختن فکر در ابتدا دارای حرکتی وضعی و امری فردی است، آزادی فکر در زمینه های مختلف در زمره حقوق طبیعی بشر به شمار می آید؛ اما با توجه به حرکت انتقالی و تأثیر سازنده یا مخرب آن بر دیگر افراد و بر فضای جامعه، به عنوان یک امر اجتماعی، حقوق موضوعه نمی تواند نسبت به آن بی تفاوت باشد. این تأثیر و تأثر متقابل از دو جهت قابل توجه است:
۱۔ فکر همیشه در یک مجموعه بسته ذهنی ساخته و پرداخته نمی شود؛ بلکه، در بسیاری از موارد، جبر خارجی بر آن سنگینی می کند. ساختار اجتماعی، شرایط اقتصادی و میراثهای فرهنگی به طور وسیعی حاکم بر افکار فردی است. واقعیت این است که، در دنیای کنونی، فن آوری های نوین که ساخته و پرداخته و با در اختیار دولت ها یا گروه های قدرتمند است، آنچنان احاطه و تسلط دارد که با القائات و تلقینات خود، از طریق روزنامه های رادیو و تلویزیون و آموزش و پرورش، افکار فردی در جهات خاص و پیش ساخته و متناسب با نظام حاکم رهبری می شود و بدین ترتیب، آزادی فکر که جوهره منزلت انسانی و در جای خود از طریق مشارکت جمعی می تواند زیربنای مردمسالاری باشد، ممکن است در چنگال نظامهای استبدادی فراگیر اسیر و زندانی شود.
۲ – انسان تنها در برگیرنده یک فكر مجرد نیست؛ بلکه در روابط اجتماعی می تواند افکار و اندیشه های خود را به نحوی بیان و منتشر کند که دیگران تحت تأثیر وی قرار گیرند.(1)
با توجه به مراتب فوق، کمال مطلوب آن است که آزادی فکری، در چارچوب قواعد حقوقی، آنچنان باشد که فرد، با بکارانداختن شعور خود، پاسخگوی احتیاجات آزادیخواهانۀ فردی و در عین حال، فارغ از هرگونه فشار فکری ناگوار تحمیلی، به نحو شایسته، قرین و همراه مبادلات فکری جامعه باشد
1 – Jean Rivéro : Los libertés publiquos, T 2, les régimes des principales libertéa, THEMIS,
. 151
– 152 pp ,1996 مة PUF
, 5eme
دیدگاهتان را بنویسید